Bedrijven met hardnekkige problemen op het vlak van diergezondheid kunnen via hun dierenarts een beroep doen op een team dierenartsen van Veepeiler Rund (DGZ) en de kliniek Inwendige Ziekten van de Grote Huisdieren (Universiteit Gent). In de rubriek RunderRadar brengt het team verslag uit over de meest opmerkelijke gevallen. Recent werden zowel bij Belgische witblauwe kalveren als bij melkkoeien uitbraken vastgesteld van o.a. koorts en waterige diarree. Wegens een vermoeden van salmonellabesmetting werden bijkomende onderzoeken uitgevoerd. Op een afmestvleesveebedrijf vertoonden verschillende dieren ernstige huidproblemen. Behandelingen met acariciden bleven echter zonder resultaat. En is er een terugkeer van ‘bloederkalveren’?
Sterfte door een Salmonella-uitbraak bij dikbilkalveren en melkvee
Een bedrijf met Belgische witblauwe runderen kampte sinds enige tijd met verschillende uitbraken van koorts, waterige diarree en soms longproblemen bij de kalveren. In het voorjaar waren er enkele abortussen einde dracht met onbekende oorzaak. Recent stierven enkele kalveren met ergere symptomen. Deze dieren vertoonden tekenen van polyserositis en peritonitis, wat bevestigd werd bij autopsie van twee kalveren. Eén kalf had pseudomembranen ter hoogte van het darmstelsel. Bij geen van beide kalveren kon een duidelijke etiologische diagnose gesteld worden. Omdat een salmonellabesmetting vermoed werd, werden bijkomend meststalen - van runderen die niet recent behandeld werden - bacteriologisch onderzocht op Salmonella. De stalen bleken positief voor Salmonella Dublin.
Ook op een melkveebedrijf veroorzaakte Salmonella problemen. Daar hadden verschillende volwassen koeien profuse waterige diarree met bloedbijmenging (zie foto 2). De dieren waren zwak, hadden hoge koorts en erge milkdrop. Mestonderzoek was positief voor Salmonella Typhimurium. In dezelfde periode werden op het bedrijf verschillende kalveren te vroeg geboren. De meeste kalveren waren zwak bij de geboorte en stierven tijdens de eerste levensdagen. Ondertussen breidde de diarree-uitbraak uit naar de jongveestal. Daar kregen zowel kalveren van enkele maanden oud als neonatale kalveren zeer zware diarree en vertoonden ze algemene zwakte. Verschillende meststalen werden bacteriologisch onderzocht en ook hier bleek Salmonella Typhimurium de boosdoener. Op drie weken tijd stierven hierdoor op dit bedrijf vijf koeien en twaalf kalveren.
Belangrijke risicofactoren voor insleep van Salmonella zijn de aankoop van runderen, de mogelijke kruisbesmetting door aanwezigheid van varkens. Ook ongedierte, zoals ratten en muizen, kunnen bacteriën uitscheiden in de mest en zo het voeder contamineren. De bacterie kan eveneens verspreid worden via materiaal en door het gebruik van besmette biest en melk. Ook drinkwater kan een risico zijn, zeker als het om oppervlakte- of regenwater gaat.
De laatste tijd lijken er bij rundvee zowel in Vlaanderen als Wallonië meer salmonellabesmettingen te worden vastgesteld. Hou daarom rekening met deze ziektekiem bij de differentiaaldiagnose.
Naast de behandeling van de klinische salmonellose is het belangrijk om versleping en insleep van Salmonella op het bedrijf te voorkomen. Dit kan door zowel de interne als externe bioveiligheid te verbeteren. De belangrijkste bioveiligheidsmaatregelen vindt u in de brochure ‘Focus op Salmonella’.
Aardappeldermatitis (potato dermatitis)
Een afmestvleesveebedrijf kampte met ernstige huidproblemen. Bij een nieuw lot van 50 reforme koeien, ontwikkelden 30 dieren binnen de week dermatitis op alle poten, de overige dieren hadden dit enkel aan de achterpoten. Behandeling met acariciden bleef zonder resultaat. Op de weide bleken de dieren te genezen.
Nader klinisch onderzoek toonde een crusteuze dermatitis met punctum maximum op de distale ledematen en een opvallende roodheid in het acute stadium (zie foto’s 3 en 4). Verschillende dieren vertoonden opvallende letsels ter hoogte van de kroonrand. Eén dier had zelfs beginnende exungulatie van de achterklauwen. Histologisch onderzoek op een biopt toonde een oppervlakkige perivasculaire dermatitis met opvallende aanwezigheid van eosinofielen en mastcellen. Parasitaire oorzaken werden uitgesloten.
Het bedrijf gebruikte reeds vele jaren een hoog aandeel van diverse aardappelproducten in het afmestrantsoen. Het was opvallend dat de huidontsteking begon kort na ingebruikname van nieuwe aardappelstoomschillen. Daarom werden op het bedrijf verschillende diëten getest. De ziekte bleek weg te blijven als deze stoomschillen geweerd werden. In dezelfde streek werd melding gemaakt van een bedrijf met gelijkaardige klachten na voeren van dergelijke aardappelproducten.
Terugkeer van de ‘bloederkalveren’?
Sinds juli 2017 kreeg de kliniek Inwendige Ziekten van de faculteit Diergeneeskunde vier kalveren met huidbloedingen aangeboden, een ervan was al gestorven. Daarnaast werden ook twee praktijkgevallen gemeld. Elk van de kalveren had een tekort aan bloedplaatjes. Geen enkele had pancytopenie, wat in tegenstelling is tot de ‘bloederkalveren’ uit de periode 2008-2012.
Alle dieren testten negatief op het BVD-virus. Van de drie kalveren die levend aangeboden werden aan de kliniek herstelden er twee mits bloedtransfusie. De beide gemelde praktijkgevallen stierven. Er werden in totaal twee autopsies uitgevoerd. Het beenmerg bleek normaal.
Bij geen enkel geval kon een link gevonden worden met vaccinatie. Ook de beenmergbevindingen doen een andere pathologie vermoeden. Gevallen van verhoogde bloedingsneiging of haemorrhagische diathese hebben altijd bestaan. Er zijn verschillende - relatief zeldzame - oorzaken voor hetzelfde typische beeld (foto 5). De oorzaak van de recente ‘bloederkalveren’ is momenteel nog onbekend. Daarom vragen DGZ en de kliniek Inwendige Ziekten om waakzaam te zijn en gevallen door te verwijzen voor verder onderzoek.
Jozefien Callens, Koen De Bleecker, Lieze Decremer, Piet Deprez, Linde Gille, Bart Pardon, Evelyne Van de Wouwer, Laura Van Driessche, Katharina van Leenen, Hans Van Loo
Dierenartsen Gezondheidszorg Herkauwers, Dierengezondheidszorg Vlaanderen
Vakgroep Inwendige ziekten van de grote huisdieren en vakgroep Verloskunde, voortplanting en bedrijfsdiergeneeskunde, Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Gent
Wat is de RunderRadar?
Begin januari 2015 sloegen de dierenartsen van Veepeiler Rund (DGZ) en de kliniek Inwendige Ziekten van de Grote Huisdieren (Universiteit Gent) de handen in elkaar voor de diagnostische ondersteuning bij rundvee. Het resultaat is een gespecialiseerd, multidisciplinair team dat toegang heeft tot goed uitgeruste laboratoria, een autopsiedienst en een kliniek waar levende dieren met alle beschikbare technieken onderzocht kunnen worden. Bedrijven met hardnekkige problemen op het vlak van diergezondheid kunnen via hun dierenarts een beroep doen op dit team. In de rubriek RunderRadar brengt het team verslag uit over de meest opmerkelijke gevallen.