Luchtweginfecties of ‘kalvergriep’ in de volksmond zijn hoofdoorzaken van sterfte en groeivertraging tijdens de kalveropfok in Vlaanderen. Een goede aanpak van deze ziekte begint met het achterhalen van de precieze infectieuze oorzaak. Zo kan u kalvergriep efficiënt bestrijden en worden antibiotica verantwoord ingezet.
Griepbarometer: resultaten van een Veepeilerproject
Het Veepeilerproject Griepbarometer – een samenwerking tussen DGZ en de Kliniek Inwendige Ziekten van de Grote Huisdieren (Faculteit Diergeneeskunde UGent) – liep van december 2015 tot oktober 2016. In die tijdspanne zonden 150 bedrijven met een griepuitbraak in een vroeg en onbehandeld stadium stalen (longspoelingen of neusswabs) van kalveren in. Per bedrijf werd één PCR-test op zeven ademhalingsziektekiemen – drie virussen en vier bacteriën – uitgevoerd.
Op een derde van de onderzochte bedrijven werden zowel virussen als bacteriën geïsoleerd. Op een vergelijkbaar percentage bedrijven waren enkel bacteriën of enkel virussen aanwezig. Op slechts 6% van de bedrijven werden geen ziektekiemen geïsoleerd (figuur 1).
Opmerkelijke resultaten voor coronavirus en Mycoplasma bovis en histofilus somni
Bij de onderzochte virussen komen het bovien respiratoir syncytieel virus (BRSV) (25,9%) en het coronavirus (31,5%) het vaakst voor. Dit laatste piekt vooral naar het einde van de winterperiode toe. Coronavirus kan over grote afstanden verspreiden en is vooral gekend als oorzaak van diarree. Toch blijkt zijn rol als veroorzaker van ademhalingsproblemen in Vlaanderen veel groter dan eerder gedacht. Het tweede virus dat klassieke kalvergriep veroorzaakt, nl. parainfluenzavirus type 3 (PI-3), werd veel minder geïsoleerd (9,1%).
Bij de bacteriën was bijna 90% van de onderzochte stalen positief voor Pasteurella multocida, 43.9% voor Mannheimia haemolytica, 40.9% voor Histofilus somni en 31,1% voor Mycoplasma bovis. Hier moet opgemerkt worden dat veel van deze bacteriën tot de normale bacteriële flora van de neus behoort en dat de sonde tijdens de staalname voor de longspoeling langs de neus passeert. De gebruikte PCR-test is zeer gevoelig en kan ook onschadelijke hoeveelheden kiemen detecteren. Voor alle geteste bacteriën, dus ook voor M. haemolytica, H. somni en M. bovis wijst detectie enkel op aanwezigheid op het bedrijf, maar bevestigt niet noodzakelijk de betrokkenheid van de kiem bij de ziekte. Daarom is het voor alle kiemen aangewezen een positief PCR-resultaat aan te vullen door bacteriële kweek om hun betrokkenheid in het ziekteproces te bevestigen. Bovendien kan men via bacteriële kweek voor de meeste kiemen ook een antibiogram bekomen, een meerwaarde voor een rationele behandeling met antibiotica. De hoge gevoeligheid van de PCR heeft ook voordelen. Zo werd H. somni veel vaker teruggevonden dan historisch verwacht werd in Vlaanderen. Deze bacterie wordt gemakkelijk overgroeid door anderen na staalname, wat geen rol speelt bij deze PCR test. M. bovis werd het minst frequent teruggevonden, maar het aandeel is verontrustend hoog en past binnen de wereldwijde trend naar meer Mycoplasma infecties bij runderen op de modernere, groter wordende en meer intens door handel verbonden bedrijven.
Aanpak op maat van het bedrijf
De beste en meest kostenefficiënte manier om kalvergriep te bestrijden – zowel door preventie als via behandeling - is een gerichte aanpak, aangepast aan de teruggevonden ziekteverwekkers. De Griepbarometer is hiervoor een goede aanzet.
Overleg met uw bedrijfsdierenarts voor het nemen van preventieve maatregelen en het uitwerken van een behandelingsprotocol, zoals ook wordt geadviseerd door AMCRA. Verder kunt u een beroep doen op gespecialiseerde dierenartsen, zoals Veepeiler en de Kliniek Inwendige Ziekten van de Grote Huisdieren UGent. Zij bemonsteren uitgebreid uw bedrijf samen met uw bedrijfsdierenarts, identificeren risicofactoren en stellen een haalbaar stapsgewijs plan van aanpak op. Door een efficiënte behandeling snel te starten en gerichte maatregelen te nemen op vlak van huisvesting, bioveiligheid en vaccinatie, blijven de economische gevolgen en de bijhorende behandelingskosten beperkt. Bovendien vermijdt men een te hoog antibioticumgebruik waardoor men visering door controlerende instanties kan voorkomen.
Volg de griepsituatie bij rundvee in Vlaanderen online op
De Griepbarometer is intussen gewijzigd van een Veepeilerproject naar een project tussen DGZ, de Kliniek Inwendige Ziekten van de Grote Huisdieren (UGent) en partners uit de farmacie. Het blijft dus mogelijk stalen voor de Griepbarometer te bezorgen aan DGZ. Het tarief voor ‘screening 7 ademhalingspathogenen rund’ vindt u op onze website (www.dgz.be/tarieven).
Net als bij humane griep, zijn de ziektekiemen die griep veroorzaken zeer besmettelijk. Ze verspreiden snel naar naburige bedrijven. Daarom is het belangrijk dat veehouders de griepsituatie voor kalveren in Vlaanderen kunnen opvolgen zodat ze tijdig kunnen ingrijpen. Op de website van DGZ vindt u altijd een recente update van de situatie (http://www.dgz.be/griepbarometer-volgt-de-griepsituatie-op-de-voet).
Contactgegevens
Met uw vragen over griepbestrijding kunt u terecht bij uw bedrijfsdierenarts of bij DGZ op tel. 078 05 05 23 of e-mail helpdesk@dgz.be.
Het Veepeilerproject Griepbarometer werd gefinancierd door het Sanitair Fonds.
Auteurs: Jozefien Callens, dierenarts Gezondheidszorg herkauwers en Bart Pardon, DVM, PhD, Dipl. ECBHM